To właśnie w niezwykle egzotycznym miejscu, gdzie spotyka się azjatycka Marmara z europejską Tracją, wielu turystów poszukuje śladów historii, orientalnej atmosfery i możliwości wypoczynku. W regionie, w którym przed wiekami okrutne walki toczyli wojownicy starożytnej Troi, podróżnicy mogą znaleźć wspaniałe wyspy morza Marmara, bogaty dorobek kulturowy i fantastyczne warunki do relaksu. Dzięki dogodnym połączeniom morskim, w zaledwie kilka dni, można zwiedzić najważniejsze atrakcje w okolicy, by resztę czasu spędzić na plażach południowego i wschodniego wybrzeża, gdzie słońce świeci najmocniej w lipcu i sierpniu. Turyści odpoczywają także w kurortach uzdrowiskowych doskonale regenerujących siły i z wielkim zapałem zabierają się za zwiedzanie interesujących miejsc oraz pobliskiego Istambułu.

Region turystyczny Marmara zajmuje południowe wybrzeże morza Marmara położonego we wschodniej części Morza Śródziemnego, między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą. Rozległy akwen łączy się z Morzem Czarnym przez cieśninę Bosfor na północy oraz z Morzem Egejskim przez cieśninę Dardanele. W regionie Tracji i Marmara przebiega umowna granica między Europą i Azją, natomiast na południu znajdują się takie krainy tureckie jak Północne Wybrzeże Egejskie, Anatolia Centralna i od wschodu Karadeniz. Tereny leżące przy morzu Marmara są żyzne, pofałdowane i odznaczają się umiarkowanym klimatem. Uprawia się tam pszenicę, buraki cukrowe, kukurydzę i słoneczniki rozświetlające żółtą barwą zielone pola.

Z historią Marmara wiąże się wiele podań i legend związanych z „lalkowym teatrem cieni” i przede wszystkim „koniem trojańskim”, którego mit na wieki zawładnął tą malowniczą krainą. W czasach antycznych tereny te były podzielone pomiędzy historyczną Bitynię i Mizję, natomiast Persowie wypędzeni z Azji Mniejszej przez Aleksandra Wielkiego założyli w tym miejscu niezależne królestwo ze stolicą w obecnym Izmicie. Sama Mizja, po której nie zostało zbyt wielu śladów, była krainą geograficzną, mianem której określano obszar położony między Morzem Egejskim, Frygią i Lidią a cieśniną Dardanele i morzem Marmara. Przed Rzymianami rządzili tam królowie lidyjscy, perscy i pergamońscy, Bursę rozwinęła cywilizacja bizantyjska, a półwysep Gallipoli zasłynął jako miejsce walk podczas I wojny światowej.

Nad stolicą regionu, miastem Bursa, góruje ogromny masyw Uludag osiągający wysokość ponad 2,5 tys. m n.p.m. Pierwsza stolica Imperium Osmańskiego jest znanym centrum sportów zimowych za sprawą dogodnych warunków pogodowych oraz SPA dzięki źródlanej wodzie o właściwościach leczniczych, spływającej z okolicznych wzgórz. Specyficzna atmosfera jednego z najpiękniejszych miast Turcji wiąże się z historią, która pozostawiła po sobie wiele interesujących śladów. Miasto założył w II w. p.n.e. król Bitynii Prusjasz I, któremu strategiczną lokalizację pomógł wybrać wielki wódz kartagiński Hannibal. Chociaż ważniejszymi ośrodkami stały się współczesne Izmit i Iznik, rządzący Rzymianie zaczęli inwestować w publiczne łaźnie i uczynili rozwijającą się osadę stolicą prowincji. Sielanka trwała do czasu najazdów arabskich w VII i VIII w., które podobnie jak wojna turecko-grecka z XI w. zahamowały prężny rozwój. Bursę podbijali kolejno krzyżowcy, Bizantyjczycy i Turcy, którzy uczynili z niej pierwszą stolicę państwa osmańskiego. Gdy najważniejszy urząd w państwie przeniesiono do Edirne, kolejni sułtani nie szczędzili środków na wznoszenie kolejnych budowli, które do dzisiaj cieszą oczy zwiedzających, a zobaczyć je można podczas spaceru wspaniałymi ulicami starówki. W pierwszej kolejności warto zwiedzić najstarszy meczet Orhan Gazi Camii wzniesiony w XIV stuleciu oraz zabytkowy grobowiec Murada I. Podczas dalszej wędrówki na stare miasto nie zaszkodzi wstąpić na kawę do ogrodu „Kultur Parki” z restauracjami, stawem i tłumem turystów niepozwalającym na samotność. Kręte uliczki Bursy skrywają godny uwagi meczet Ulu Cami zbudowany w XIV stuleciu za łupy zdobyte na krzyżowcach macedońskich, a także zabytkowe bazary i targowiska. Niesłabnącym zainteresowaniem ze strony turystów cieszy się otoczenie meczetu i grobowca Yesil Cami, będące najlepszym terenem spacerowym. W okolicy znajduje się najwięcej kawiarni i restauracji, w których kłębią się podróżnicy odpoczywający po zwiedzeniu Muzeum Sztuki Tureckiej i Muzułmańskiej. W Bursie zwiedzić można mnóstwo interesujących meczetów i zabytków pamiętających czasy osmańskie, niemniej warto odwiedzić Hisar – serce dawnej stolicy, sąsiadujące ze parkowym wzgórzem skrywającym zabytkowe grobowce. Wspaniale prezentuje się także średniowieczna dzielnica Muradiye z pięknie zachowanymi domami i XV-wiecznym kompleksem budowli Muradiye Kulliyesi Turbesi, skrytym w wypielęgnowanych ogrodach. Przestrzeń tworzą budynki wzniesione w XV w. przez sułtana Murada II, pokryte kilkudziesięcioma kopułami wspartymi na wolnostojących kolumnach. Dzielnicą hotelową i uzdrowiskową jest Cekirge, gdzie znajdują się gorące źródła i najsłynniejsze łaźnie.

Erdek – wyjątkowo spokojny kurort położony w przyjemnej okolicy półwyspu Kapidagi. Jest to najlepszy punkt wypadowy na wyspę Marmara, ale także letnisko z nadmorskim bulwarem ocienionym drzewami i piaszczystymi plażami. Na bazę noclegową składają się niewielkie hotele, domy wypoczynkowe i apartamenty.

Termal – co prawda uzdrowisko nie jest położone na samym wybrzeżu, zaglądają tam turyści pragnący podreperować zdrowie. Okolica słynie ze źródeł termalnych, docenianych już w czasach rzymskich i bizantyjskich. Tamtejsze baseny i sauny tureckie zwane „hammamami” leczą głównie schorzenia kręgosłupa i choroby skóry.

Canakkale – miasto z widokiem na cieśninę Dardanele i półwysep Gallipoli oferuje turystom nadmorski bulwar i przyzwoitą bazę noclegową. Zatrzymują się tam najczęściej podróżnicy aktywnie zwiedzający okolicę. Atrakcyjnie prezentuje się port pełen frachtowców i łodzi rybackich oraz starsza część miasta z osmańską fortecą strzegącą przed laty przeprawy przez cieśninę. Dwa lokalne muzea opowiadają historię bitwy o Gallipoli oraz prezentują eksponaty wydobyte ze starożytnej Troi.

Wyspa Marmara – wypoczynkowi na największej z tureckich wysp morza Marmara sprzyja sielankowa atmosfera i smagany wiatrem krajobraz. Nazwa Marmara pojawiła się już w średniowieczu i związana była z wydobyciem unikatowego marmuru. Większość wiosek skupia się na południowym wybrzeżu, a najpiękniejszą z nich jest po prostu Marmara prezentująca się atrakcyjnie ze względu na strome uliczki i nowoczesną architekturą przytuloną do górskiego zbocza. W okolicy znajduje się kilka żwirowych i piaszczystych plaż, natomiast restauracje w pobliżu molo serwują doskonałe ryby i owoce morza.

Wyspa Avsa – atutem tej niewielkiej wyspy są szerokie, piaszczyste plaże i krystalicznie czysta woda. W kilku turystycznych miejscowościach panuje wakacyjna atmosfera udzielająca się wczasowiczom przesiadującym w nadmorskich tawernach, a jeżeli ktoś poszukuje odpoczynku od tłumów, bez trudu może znaleźć spokojne zatoczki kąpielowe na południu wyspy. Popularnym celem jednodniowych wypraw są pobliskie wyspy Ekinlik i Pasalimani, na których panuje spokój i zatrzymana w czasie wyspiarska chwila.

Kuchnia Turecka, mimo wielu tradycji i popularności na świecie jest kuchnia dość zróżnicowaną w zależności od regionu. Tradycyjna kuchnia wybrzeża egejskiego różni się, choć w nieznacznym stopniu od kuchni południowo-wschodniej części kraju, a jeszcze większe różnice zauważymy przemieszczając się wgłąb kraju i na wschód.

Kuchnia Turecka jest swego rodzaju spuścizną kuchni Imperium Osmańskiego, w którego skład wchodziła przez wiele stuleci między innymi Azja Mniejsza. Uważa się, że jej kolebką była kuchnia Pałacu Topkapi, gdzie urzędujący sułtani najmowali najlepszych mistrzów sztuki kulinarnej. Ze względu na dość dużą ekspansywność Turcji kultura, ale także i tradycyjna kuchnia znalazła uznanie w wielu krajach Bliskiego Wschodu, na Bałkanach, a także w centralnej Europie. Przenikanie tradycji kulinarnych odbywało się jednak w obie strony, toteż obecna kuchnia turecka wzbogacona jest o tradycje greckie czy tez orientalne. W miejscowościach nadmorskich zauważyć można też silne wpływy kuchni śródziemnomorskiej bogatej w warzywa i aromatyczne przyprawy.

Mimo wpływów tylu kultur kuchnia turecka nie jest zbyt skomplikowana i bazuje na prostych połączeniach smaków. Podstawą jest świeże mięso – zwykle jagnięcina lub baranina, świeże warzywa i owoce i aromatyczne przyprawy: papryka, chili, świeża mięta czy pietruszka oraz przyprawy korzenne (cynamon).

Najpopularniejszą potrawą, która rozpowszechniła się już w wielu krajach jest kebab, jednak tutejsza kuchnia to również wiele potraw, które można zjeść tylko w określonych regionach Turcji. Na wybrzeżach do tradycji kuchennych należą ryby i owoce morza, a tereny górzyste, gdzie w dużej mierze wypasane są owce, słyną z produkcji serów, jagnięciny i baraniny, a także warzyw.

Największa popularnością cieszy się, wspomniany wcześniej kebab – jest to baranina skrawana w pionowego rożna, podawana przeważnie z chlebkiem pita z warzywami lub surówką. Typowe tureckie śniadanie składa się z chleba, nabiału w postaci serów owczych (beyaz peynir) lub żółtych (kasar), miodu, oliwek i czasem warzyw. Dużą popularnością, zwłaszcza w obrębie miejscowości nadmorskich cieszą się przekąski (meze) popularne również w innych krajach Morza Śródziemnego. Tureckie przekąski to głównie sałatki na bazie świeżych warzyw, warzywa zapiekane z serem i tureckie placki pide lub lahmacun. Dla tego obszaru charakterystyczne są zupy, podawane jako drobna przekąska lub pierwsze z dań obiadowych, a zwłaszcza, popularna również w Polsce zupa pomidorowa. Inne, cieszące się uznaniem to zupa rybna – balik oraz zupa z zielonego groszku – bezelye.

Główny posiłek obiadowy opiera się na mięsie, do którego podawany jest ryż i warzywa. Ciekawym połączeniem jest też ryż duszony z mięsem jagnięcym w rosole z dodatkiem cynamonu oraz pistacji. Innym daniem mięsnym, które króluje w kuchni tureckiej są pulpeciki Kofte, serwowane z warzywami i chlebkiem pita, ryżem lub ziemniakami. Mimo wielu różnorodnych dań mięsnych uznaniem cieszą się tez gulasze warzywne. Najważniejszym ich składnikiem jest bakłażan, który ma zastosowanie w sałatkach, marynuje się go w oliwie, zapieka, dusi z mięsem, czy serwuje jako puree. Inne ważne składniki potraw to pomidory, papryka, cukinia, ogórki i oliwki.

Kuchnia turecka słynie również ze słodyczy, na których czele jest wytwarzana z masy sezamowej chałwa, a dzięki wpływom bałkańskim i arabskim pełno w niej orzechów, bakalii, miodów i syropów dodawanych do ciast i ciastek. Na tureckich straganach spotkać też można rachatłukum – kolorowe pudrowe galaretki.

Narodowym napojem, spożywanym w dużych ilościach jest cay – czarna, przeważnie słodzona herbata. Do trunków zalicza się popularną anyżową wódkę raki o lekkim lukrecjowym smaku, którą nazywa się też „mlekiem lwa” ze względu na biały kolor, który ma po zmieszaniu z wodą.

Tureckie wybrzeże Morza Egejskiego obfituje w ryby i owoce morza, tak więc w okolicach Cesme poza typowymi tureckimi daniami i greckim urozmaiceniom w meny znajdziemy wiele potraw zawierających morskie specjały. Tutejsza kuchnia słynie w regionalnych sposobów przyrządzania potraw, stosowania świeżych ziół i dobrych, regionalnych trunków.

Również wybrzeże morza Marmara charakteryzuje regionalna kuchnia. Głównie w Bursie można skosztować takich dań jak Iskender kebap, czyli coś na wzór doner kebapa oblanego sosem z masła pomidorów i jogurtu czy Inegol koftesi – małe klopsiki z mielonego mięsa. Miejscową specjalnością jest także chleb z otrębami oraz słodycze wyrabiane na bazie kasztanów.

Powszechnym zwyczajem jest dawanie napiwków każdej osobie wyświadczającej nam przysługę lub za dobrze wykonaną pracę, np. portierowi, kelnerowi czy sprzątającym w hotelu. Przyjęte jest dawanie ok. 10-15% wartości usługi. Wyjątkiem są taksówkarze, którym nie daje się napiwku, ale zawsze można zaokrąglić rachunek.

Przed wejściem do meczetu zawsze należy zdjąć buty – wierni klękają i dotykają czołem dywanów, dlatego zwracana jest duża uwaga na zachowanie czystości. Jeżeli jednak nie ma dywanów można wejść do środka w butach. Wchodząc do meczetu, podobnie jak do innych obiektów kultu różnych religii, należy mieć ubiór zasłaniający ramiona i kolana. W niektórych meczetach przy wejściu można wypożyczyć pelerynę, którą ukryje nieodpowiedni ubiór. Piątek jest uznawany przez muzułmanów za święty dzień, dlatego zwiedzający w ten dzień nie są mile widziani.

W związku z dominującym w Turcji islamem, turyści muszą dostosować się do niektórych miejscowych zwyczajów. Podczas Ramadanu, kiedy muzułmanie od świtu do zmierzchu wstrzymują się od spożywania potraw, nie należy jeść w miejscach publicznych. Bardziej jest to przestrzegane we wschodniej części kraju, jednak w nadmorskich kurortach nie jest mile widziane spożywanie potraw w tym czasie poza wnętrzem restauracji. Większość z nich jest jednak wtedy zamknięta do zachodu słońca.

W Turcji, podobnie jak w krajach arabskich istnieje zwyczaj targowania się, który jest elementem tradycji zwłaszcza na bazarach. Cena specjalnie jest zawyżana, a niepodjęcie próby jej obniżenia czasem może zostać źle odebrane.

Region morza Marmara doskonale nadaje się do uprawiania wszelkich sportów wodnych. Na rozległych plażach i wodach okalających pobliskie wyspy można spotkać wielu żeglarzy oraz miłośników kitesurfingu, windsurfingu itp. W lokalnych portach najlepiej zapytać o sprzęt do wypożyczenia. Warto również pokusić się o wycieczkę na górę Uludag i wędrówkę po malowniczym parku narodowym, gdzie znajduje się dobra baza turystyczna. W lecie pojawiają się tam miłośnicy trekkingu, natomiast w zimie można pojeździć na nartach.

Cumalikizik – niewielka wioska położona w pobliżu Bursy jest doskonałym miejscem na krótką wycieczkę i przeniesienie się w czasie do XVII wieku, kiedy brukowanymi uliczkami spacerowali dawni kuracjusze. Spacer wąskimi zaułkami, na których z trudem mijają się dwie osoby, jest ciekawym doświadczeniem, podobnie jak herbata wypita na niewielkim ryneczku tworzącym baśniowy klimat.

Góra Uludag – chociaż na skalisty szczyt masywu wznoszącego się nad Bursą można wjechać kolejką linową, warto pokusić się o wędrówkę po parku narodowym, w którym zorganizowano kilka szlaków prowadzących między innymi do jeziorek polodowcowych. Na niektórych odcinkach wyznaczono specjalne miejsca do piknikowania i grillowania, a w okolicy szczytu znajduje się dobrze zorganizowana baza turystyczna. Uludag bowiem w lecie odwiedza mnóstwo miłośników górskich wędrówek, natomiast w zimie pojawiają się entuzjaści narciarstwa zjazdowego.

Iznik – o walorach turystycznych niewielkiego miasta świadczy malownicze położenie nad brzegiem jeziora o tej samej nazwie oraz zabytki pamiętające czasy bizantyjskie. Osada założona w 316 r. p.n.e. przez jednego z wodzów Aleksandra Wielkiego, Antygona Jednookiego, nosiła także nazwę Nicei – po zmarłej żonie innego wodza – Lizymacha. Miasto najbardziej rozwinęło się w czasach bizantyjskich oraz podczas rozkwitu chrześcijaństwa podejmującego Trację między innymi za czasów Konstantyna Wielkiego dwoma soborami ekumenicznymi. O miasto walczyły z Turkami połączone siły Bizancjum i krzyżowców, a w roku 1331 zdobył je Orhan Gazi, przemianowując na Iznik. W XVI wieku pojawili się tam liczni rzemieślnicy, których płytki ceramiczne stały się towarem znanym na całym świecie. Na uwagę turystów zasługują ruiny bizantyjskiego kościoła Aya Sofya, w którym odbywały się sobory, najstarszy osmański meczet w Turcji pochodzący z 1333 r. i budynki Muzeum w Izniki, które zgromadziły między innymi pokaźną kolekcję słynnych kafli. Całe miasto otacza system murów z bramami miejskimi świadczącymi o rzymskiej przeszłości, na które warto się wspiąć chociażby dla zrobienia pamiątkowego zdjęcia.

Kiedy najlepiej wybrać się do regionu Marmara?
Sezon turystyczny w tej części wybrzeża rozpoczyna się już w połowie kwietnia i trwa średnio do połowy października. Na wiosnę i na jesień pogoda jest łagodniejsza i mimo zdarzających się rzadko opadów zachęca do zwiedzania. Najwięcej turystów przybywa tu od połowy czerwca do końca sierpnia, kiedy temperatura powietrza przekracza 30°C, choć dzięki morskiej bryzie i pobliskim lasom nie jest tak uciążliwa. Udając się na wycieczki w głąb kraju warto pamiętać, że w lecie temperatura rośnie wraz z odległością od morza.

Jaka waluta obowiązuje w Turcji i jakie są orientacyjne ceny?
W Turcji walutą jest lira turecka – TRY, wymienna na kunysze (1 lira turecka = 100 kuruszy). Często można spotkać się z płaceniem w euro lub dolarami, ale tylko w kurortach nadmorskich. W porównaniu z cenami w Polsce droższe jest podróżowanie (wyższa cena za benzynę) i niektóre produkty życia codziennego. Ceny jednak znacznie różnią się między sklepami w kurortach czy przy hotelach od tych, które można spotkać na bazarach. Tam cena nie jest obowiązująca i wręcz należy się targować, gdyż jest to uważane zazwyczaj.

Gdzie i jakie pamiątki kupić w regionie Marmara?
Najlepszym miejscem na zakup pamiątek są bazary, gdzie istnieje zwyczaj targowania się. Najczęściej kupowane są dywany, wyroby skórzane i rzemieślnicze, fajki z pianki morskiej, przyprawy oraz ozdoby rzeźbione z zielonym onyksie. Popularną pamiątką są fajki wodne – nargile, oraz Nazar zwany „Okiem Proroka” - amulet mający bronić przed zawistnym spojrzeniem. Najczęściej umieszcza się go przy lustrze, drzwiach czy jako ozdoba czyli wszędzie tam gdzie wędruje ludzki wzrok.

Jaki czas obowiązuje w Turcji?
Czas lokalny jest późniejszy o godzinę od obowiązującego w Polsce, więc po przylocie przestawiamy zegarek o godzinę do przodu.

Jak poruszać się po Marmara?
Popularnym i dość tanim środkiem transportu są busy i autobusy kursujące między miejscowościami turystycznymi i większymi miastami. Polskie prawo jazdy jest respektowane w Turcji, ale podróżując na własną rękę, np. wynajętym samochodem, musimy zwrócić uwagę na to, że przepisy drogowe w Turcji są traktowane dość dowolnie. Ponadto, w razie stłuczki musimy być przygotowani na to, że poza miejscowościami turystycznymi nie dogadamy się w innym języku niż turecki. Wyjeżdżając w dalszą podróż, dla własnego bezpieczeństwa warto też powiadomić hotel o planowanej trasie i porze powrotu. Podróżując w dalsze rejony, dzięki dogodnym połączeniom między większymi miastami, wygodnym i dość tanim rozwiązaniem jest kolej.

Jakie plaże są w regionie Marmara?
Długą, szeroką i piaszczystą plażą, w niektórych miejscach ocienioną drzewami, dysponuje kurort Erdek, kilka niewielkich piaszczystych odcinków można również znaleźć w Canakkale. Wypoczynkowi na piaszczystych i żwirkowych plażach sprzyja wyspa Marmara, natomiast najpiękniejsze plaże z drobnym, jasnym piaskiem i ustronne zatoczki kąpielowe są atutem wyspy Avsa. Jeżeli ktoś chce znaleźć odludne plaże powinien wybrać się wzdłuż wybrzeża, gdzie nie ma głośnych kurortów i niemalże w samotności można obcować z dziką przyrodą.

Przy hotelach wyższej kategorii lub w wybranych kurortach plaża jest usypywana sztucznie lub znacznie różni się od typowych plaż miejskich, dlatego wybierając kurort i hotel warto upewnić się do jakiej plaży będziemy mieli dostęp.

Jakie są ograniczenia celne w Turcji?
Do Turcji można wwieźć do 200 szt. papierosów, 50 cygar, 5 l wina lub innego alkoholu. Nie ma ograniczeń w przywożeniu ubrań, aparatów fotograficznych, żywności, sprzętu turystycznego, o ile ich ilość wskazuje, że są przeznaczone na użytek osobisty. Z Turcji nie wolno wywozić nawet najmniejszych przedmiotów o charakterze zabytkowym czy historycznym.

Od 19.04.2022 obowiązek wizowy został zniesiony, do podróży wymagany jest tylko dowód osobisty lub paszport. Dokument powinien być ważny minimum 150 dni licząc od dnia pierwszego wjazdu do Turcji.

Szczegółowe i aktualne informacje można uzyskać na stronie MSZ:
https://www.gov.pl/web/turcja/informacje-dla-podrozujacych

Najbliższe ambasady i konsulaty:

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Turcji

Turcja, Ankara, Atatürk Bulvari 241, 06-650 Kavaklidere PK-20
Tel.: +90 312 4572000+90 312 4572000, +90 312 4572001+90 312 4572001,
Tel. dyżurny: +90 312 4572000+90 312 4572000, +90 312 4572001+90 312 4572001, +90 5304691
Faks: +90 312 4678963

Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Istambule

Turcja, Stambuł, GIZ 2000 PLAZA, Ayazaga Köyü Yolu N.7, Kat:5, 34 398 Maslak - Istanbul
Tel.: +90 212 290 66 30+90 212 290 66 30 Tel.: +90 212 290 66 31+90 212 290 66 31
Tel. dyżurny: +90 530 469 18 81+90 530 469 18 81
Faks: +90 212 290 66 32